Бистиң ха-дуңмавыс болур эвээш санныг тывалар амгы үеде Кыдаттың Синьзян-Уйгур автономнуг районнуң соңгу-барыын чүгүнде Алдай аймаанда каас-чараш тайга-даcкыл черлерде чурттап чоруурлар. Бо девискээр мурнуу чүгүнде - Даг Алтай, барыын чүгүнде - Казахстан, чөөн чүгүнде - Моол Арат Республика-биле кызыгаарлажып чыдар. Бо аймакта кожа-хелбээ хөй националдыг чоннар: казахтар, моолдар, кыдаттар, дүнкеннер дээш оон-даа өске чоннуң төлээлери чурттап турар.
Кыдат тываларынга 1992 чылда чогаалчы Игорь Иргит бир дугаар барып оларга ужурашкан, а 1993 ч этнограф эртемден Марина Моңгуш аңаа барып, оларның дугайында эртем ажылдарын бижээн.
Жанна Юша
