26 октября 2016 года Молодежный Парламент РТ совместно с Центром Развития Тувинской Традиционной Культуры и Ремесел приглашают принять участие школьников-знатоков традиционной тувинской культуры во II городском игровом конкурсе "Алдын Кажык", посвященном Дню тувинского языка в Туве и годовщине со дня установки символа буквам тувинского алфавита «Ө, Ң, Ү» . В ходе проведения конкурса решаются следующие задачи:
- сохранение и развитие тувинских традиций;
- приобщение к тувинскому фольклору;
- популяризация тувинской национальной игры в кости «Кажык».
Требования к участникам:
- к участию допускаются учащиеся 8-х классов школ города Кызыл
- в составе команд - 5 учеников + 1 сопровождающий учитель родного языка
- все участники должны иметь национальную одежду или ее элементы.
Электронная почта для подачи заявок e-mail: kaal241@mail.ru
(срок подачи заявок до 25 октября т.г.).
Тывада тыва дыл хүнүнге
болгаш тыва алфавиттиң "Ө,Ң,Ү" деп үжүктерин мөңгежиреткен
демдектерниң тургустунганындан бээр бир чыл болганынга тураскааткан хоорай
чергелиг "Алдын кажык” деп мөөрейниң
саавыыры:
1. Ниити кезээ:
Кажык дээрге алды чүзүн мал. Амыдырал-чуртталганың кежик-чолу. Кажыктың тургузуунда шаандан тура өгбелеривистен дамчып келген онзагай хевирлер илереттинген: аът, инек, хой, өшкү, теве, сарлык
2. Мөөрейниң сорулгазы:
Тыва үндезин культура төвү чонувустуң бурун шагдан бээр сагып чораан езу-чаңчылдарын, аас чогаалын, тыва оюннарын кадагалаар, сайзырадыр, нептередир сорулга-биле ук мөөрейни эрттирип турар.
3. Мөөрейниң киржикчилеринге негелделер:
1. Кызыл хоорайның ортумак ниити билиг школаларының 8 класс сургуулдарының аразынга болур;
2. Школа бүрүзүнден бөлүктерни четчелээр (бир бөлүкке-ле 5 сургуул турар);
3. Бөлүк бүрүзү тыва хептиг болуру чугула, база бөлүктүң адын, сүлде демдээн тургузуп белеткээр;
4. Киржикчи бүрүзү айтырыглыг, ийиги болгаш үшкү кезээнге киржири албан;
Бирги кезээ: таныштыралга (шүлүктеп, кожамыктап тургаш, бөлүүн таныштырар);
Ийиги кезээ: тыва аас чогаалдың хевирлеринден (бодалгалыг тывызык, тывызык, дүрген чугаа, узун тыныш, үлегер домак, тоол, чечен-мергеннежири, йөрээл, хөөмей-сыгыт, тыва хөгжүм херексели) нарын айтырыгларга шын харыылап, херек кырында онзагайлап, көргүзер (бөлүктүң бир киржикчизи долу харыыны бээр);
Үшкү кезээ: тыва езу-чаңчылдың хевирлеринден (саң, дойлар, дагылгалар, тыва хеп, тыва дериг-херексел, тыва ак чемнер) нарын айтырыгларга шын харыылап, херек кырында онзагайлап көргүзер (бөлүктүң бир киржикчизи долу харыыны бээр);
Дөрткү кезээ: тыва оюннарга мөөрейлер: кажыкка бодалажыр, аът чарыштырар, тевек тевер (бөлүк бүрүзүнден бир кижи киржир).
Шииткекчилерге негелделер:
- Мөөрейниң шииткекчилери салыр айтырыгларын белеткээш, чүгле мөөрей үезинде уштуп салыр;
- Харыылап эгелээр бөлүктерни илередирде, дөрт кажыкты чурум аайы-биле октадып тургаш, кайы бөлүк мурнай аът дүжүрер, ол бөлүк эгелээр, өскелерин база аразындан аът дүжүрүп тургаш, тодарадыр;
- Ийиги айтырыгга ийи дугаар бөлүк харыылап эгелээр, үшкү айтырыгны ооң соонда бөлүк дээш, чурум уламчылап чоруп каар;
- Айтырыг бүрүзүнге киржикчи бөлүктер белеткенип алыры-биле бир минутаны бээр. Харыылап турар бөлүк чугаазын саададып болбас, үзүк чок харыыны бээр. Харыы үстүр болза-ла, дараазында бөлүкче шииткекчи микрофонун дамчыдар эргези бар. Бир эвес мөөрейниң ийиги болгаш үшкү кезээниң айтырыгларынга харыы долу эвес болза, өске бөлүктер немеп болур. Ол дээрге-ле бөлүүнге немелде кажыктар ажылдап алыры;
- 1, 2, 3-кү мөөрейлерге шииткекчилер долу харыы берген бөлүкке 4 кажыкты бээр, оон дараазында бөлүктерге 3, 2, 1 кажыктарны тыпсыр. Немелде харыы берген бөлүктерге 1 кажыкты бээр;
- 4-кү мөөрейге тиилээн бөлүкке бода малдың кажыын тыпсыр. Бода малдың кажыы 5 хой кажыынга онаажып турар;
- мөөрейниң тиилекчи бөлүүн тодарадырда, бөлүк бүрүзүнүң оюннуң 4 кезээнге ажылдап алган кажыының санын санаар. Кайы бөлүктүң кажыының саны хөй, ол бөлүк тиилекчи болур.
Болур чери болгаш үези: Тыва улустуң езу-чаңчылдарының, аас чогаал болгаш ус-шеверлер төвү, октябрь 26, 9.00 ш.
Харылзажыр телефон: 8(923)263-14-23 - Анай-Хаак Анай-ооловна Чаш-оол, Тыва Республиканың Аныяктар хуралының (парламентизиниң) кежигүүнү, e-mail: kaa1241@mail.ru.
саавыыры:
1. Ниити кезээ:
Кажык дээрге алды чүзүн мал. Амыдырал-чуртталганың кежик-чолу. Кажыктың тургузуунда шаандан тура өгбелеривистен дамчып келген онзагай хевирлер илереттинген: аът, инек, хой, өшкү, теве, сарлык
2. Мөөрейниң сорулгазы:
Тыва үндезин культура төвү чонувустуң бурун шагдан бээр сагып чораан езу-чаңчылдарын, аас чогаалын, тыва оюннарын кадагалаар, сайзырадыр, нептередир сорулга-биле ук мөөрейни эрттирип турар.
3. Мөөрейниң киржикчилеринге негелделер:
1. Кызыл хоорайның ортумак ниити билиг школаларының 8 класс сургуулдарының аразынга болур;
2. Школа бүрүзүнден бөлүктерни четчелээр (бир бөлүкке-ле 5 сургуул турар);
3. Бөлүк бүрүзү тыва хептиг болуру чугула, база бөлүктүң адын, сүлде демдээн тургузуп белеткээр;
4. Киржикчи бүрүзү айтырыглыг, ийиги болгаш үшкү кезээнге киржири албан;
Бирги кезээ: таныштыралга (шүлүктеп, кожамыктап тургаш, бөлүүн таныштырар);
Ийиги кезээ: тыва аас чогаалдың хевирлеринден (бодалгалыг тывызык, тывызык, дүрген чугаа, узун тыныш, үлегер домак, тоол, чечен-мергеннежири, йөрээл, хөөмей-сыгыт, тыва хөгжүм херексели) нарын айтырыгларга шын харыылап, херек кырында онзагайлап, көргүзер (бөлүктүң бир киржикчизи долу харыыны бээр);
Үшкү кезээ: тыва езу-чаңчылдың хевирлеринден (саң, дойлар, дагылгалар, тыва хеп, тыва дериг-херексел, тыва ак чемнер) нарын айтырыгларга шын харыылап, херек кырында онзагайлап көргүзер (бөлүктүң бир киржикчизи долу харыыны бээр);
Дөрткү кезээ: тыва оюннарга мөөрейлер: кажыкка бодалажыр, аът чарыштырар, тевек тевер (бөлүк бүрүзүнден бир кижи киржир).
Шииткекчилерге негелделер:
- Мөөрейниң шииткекчилери салыр айтырыгларын белеткээш, чүгле мөөрей үезинде уштуп салыр;
- Харыылап эгелээр бөлүктерни илередирде, дөрт кажыкты чурум аайы-биле октадып тургаш, кайы бөлүк мурнай аът дүжүрер, ол бөлүк эгелээр, өскелерин база аразындан аът дүжүрүп тургаш, тодарадыр;
- Ийиги айтырыгга ийи дугаар бөлүк харыылап эгелээр, үшкү айтырыгны ооң соонда бөлүк дээш, чурум уламчылап чоруп каар;
- Айтырыг бүрүзүнге киржикчи бөлүктер белеткенип алыры-биле бир минутаны бээр. Харыылап турар бөлүк чугаазын саададып болбас, үзүк чок харыыны бээр. Харыы үстүр болза-ла, дараазында бөлүкче шииткекчи микрофонун дамчыдар эргези бар. Бир эвес мөөрейниң ийиги болгаш үшкү кезээниң айтырыгларынга харыы долу эвес болза, өске бөлүктер немеп болур. Ол дээрге-ле бөлүүнге немелде кажыктар ажылдап алыры;
- 1, 2, 3-кү мөөрейлерге шииткекчилер долу харыы берген бөлүкке 4 кажыкты бээр, оон дараазында бөлүктерге 3, 2, 1 кажыктарны тыпсыр. Немелде харыы берген бөлүктерге 1 кажыкты бээр;
- 4-кү мөөрейге тиилээн бөлүкке бода малдың кажыын тыпсыр. Бода малдың кажыы 5 хой кажыынга онаажып турар;
- мөөрейниң тиилекчи бөлүүн тодарадырда, бөлүк бүрүзүнүң оюннуң 4 кезээнге ажылдап алган кажыының санын санаар. Кайы бөлүктүң кажыының саны хөй, ол бөлүк тиилекчи болур.
Болур чери болгаш үези: Тыва улустуң езу-чаңчылдарының, аас чогаал болгаш ус-шеверлер төвү, октябрь 26, 9.00 ш.
Харылзажыр телефон: 8(923)263-14-23 - Анай-Хаак Анай-ооловна Чаш-оол, Тыва Республиканың Аныяктар хуралының (парламентизиниң) кежигүүнү, e-mail: kaa1241@mail.ru.
ОБСУЖДЕНИЕ